1. DÜZ SANAYİ DİKİŞ MAKİNESİNİ
DİKİME HAZIRLAMA
1.1. Dikişin Tanımı, Çeşitleri ve Oluşumu
1.1.1. Dikişin Tanımı ve Dikişte Kullanılan Semboller
Dikiş: El veya makine ile tek kat ya da çok kat kumaşların iplik yardımı ile kumaşlar
içinden veya arasından geçirilerek ilmek sırası oluşturma işlemidir. Birleştirme işlemi geçici
olarak yapılıyorsa teyel adını alır. Dikiş adımı, kumaş üzerinde görülen iplik veya ilmeklerin
oluşturduğu dikiş hattının bir birimidir. Dikişlerin kullanım yerine göre sembollerle ifade
edilir. Aşağıda verilen dikiş sembolleri ve anlamlarını inceleyiniz.
Ø İki kumaş parçasının uç uca getirilmesi
Ø Karşılıklı kenarların üst üste bindirilerek dikimi
Ø Basit dikiş, iç dikiş (dikiş payları ikiye açılmış)
Ø Çima, gaze dikişi
Ø Birleştirme dikişi sonrası, (iki kenarın payları
kıvrılarak) üstten çift gaze dikişi
Ø Birleştirme dikişi sonrası, (katlar aynı yöne yatırılarak)
gaze dikişi
Ø Çift baskı dikişi (örn: kot pantolon yan dikiş kapama)
Ø İki kenarın arasına ayrı bir parça yerleştirilerek
kapama dikişi
1.1.2. Dikiş Çeşitleri ve Oluşumu
Dikiş Çeşitleri:
Ø Kullanım amacına göre dikişler üçe ayrılırlar:
· Kapama Dikişleri (birleştirme)
· Form Dikişleri (giysilerin büzgü, pili, drape yerlerindeki yardımcı
dikişlerdir)
· Süs Dikişleri ( çıma, gaze vb.)
Ø Oluşum şekline göre dikişler farklılıklar gösterir.Bunlar:
· El dikişi,
· Makinede düz dikiş,
· Zincir dikiş
o Tek iplikli zincir dikiş
o Çift iplikli zincir dikiş olmak üzere çeşitleri vardır.
El Dikişinin Oluşumu: El dikişinde tek iplik kullanılır. İğne ve ipliğin kumaşı
delerek, kumaşın üzerinden alta geçmesi ile el dikişi oluşur. Basit düz dikiş tipi sadece elde
değil makinelerde de yapılmaktadır. Makinelerde yapılan el dikişi; erkek pantolonu yan
dikişinde ya da ceket yakası vb üst dikişlerde kullanılır. (Bkz. Şekil 1.1)
Şekil 1.1. El Dikişi
Düz Dikiş Makinesinde Dikişin Oluşumu: Üst (iğne) ve alt (mekik) olmak üzere iki
iplikle oluşan dikiştir. Makine iğne gözünde taşıdığı ipliği, kavrayıcının taşıdığı alt iplikle 5
ilmek yaparak dikişi oluşturur. Üst iplikle alt iplik birbirleri ile kumaşın orta noktasında
halka oluşturur. Ters ve düzünde aynı görüntüye sahiptir. Zincir dikişe göre daha az iplik
harcar. Dayanıklılığı fazla, ancak esnekliği azdır (Bkz. Şekil 1.2).
Zincir Dikiş Oluşumu:
Tek İplikli Zincir Dikişi: Tek bir iplik iğne yardımı ile kumaşı deler. Altta bulunan
lüper halka oluşmasını sağlar. Tekrar yukarı çıkar. Bir sonraki adımda oluşturduğu halkanın
içinden geçirilerek dikiş oluşur. (Şekil1.3)
Ø Dikişin üst görünümü
Ø Kumaş
Ø Dikişin alt görünümü
Şekil 3.3. Zincir Dikişin Oluşumu
Çift İplikli Zincir Dikiş: Üst iplik iğne yardımı ile kumaşın altına gelir. Lüper alt
iplik ile bir halka oluşturur. Üst iplik bu halkanın içinden geçer. Böylece çift iplikli zincir
dikişi oluşur .
Şekil 4.4. İki İplikli Zincir Dikişin Oluşumu
1.2. Dikiş Makinesi Çeşitleri
1.2.1. Dikiş Türlerine Göre Dikiş
Makinesi Çeşitleri
Düz Dikiş Makinesi: Bir dikiş
makinesinde hareketli mekik veya çağanoz
tarafından yapılan dikiştir. (Bkz. Şekil5).
Tek İplik Zincir Dikiş Makinesi:
İlmeği meydana getiren lüper parçasının bir
tek iplik kullanılarak meydana getirdiği
dikiştir.
Şekil 5.6. Tek İplik Zincir Dikiş Makinesi
Şekil 1.5. Düz Dikiş Makinesi7
Çift İplik Zincir Dikiş Makinesi: İğne
kumaşa dalar ve aşağıda lüper tarafından
indirdiği iplik tutulur, iğne yukarı çıkar, tekrar
indiğinde lüperin genişlettiği ilmeğin içinden
geçerek yeni ilmeği oluşturur.
1.2.2. Çalışma Sistemine Göre Makine
Çeşitleri
Manuel Sistemde Dikiş Makineleri: Makineci başlatma, durdurma, sağlamlaştırma
vb. işleri kendisi yapar.
Yüksek Devirli Elektronik Programlı Dikiş Makineleri: Makinenin fonksiyonları
(iplik kesme, sağlamlaştırma vb.) dijital olarak programlanır. Programlanan dikiş işlemleri
dikişçinin pedala basması ile başlar ve program bitince makine durur.
1.2.3. Yapı Biçimlerine Göre Makine Çeşitleri
Ø Düz Platformlu Dikiş Makinesi
Ø Yüksek Platformlu Dikiş Makinesi
Ø Blok Yapılı Makine
Ø Serbest Kollu Makine
Ø Silindir Yataklı Kol Aşağı Makine
1.3. Makine Üst Bölüm Elemanları ve Görevleri
a.Makine başı
d. Masa Plakası
Makine başı: Tansiyon, tansiyon yayı, baskı ayağı, iğne iplik verici ve bunların
hareket millerinin bulunduğu kısımdır.
Makine kolu: İçinde hareketin aktarımını sağlayan kol milinin bulunduğu bölümdür.
Makine Boynu: İleri geri ayar düğmesi, dikiş boyu ayarlayıcısı ve el çarkının
bulunduğu bölümdür.
Masa Plakası: Masa ana plakası, kumaş yerleştirme yeri olarak kullanılır. Dikiş
plakası ana plakada bulunur. Ana plakanın altında alt dikiş oluşum elemanları ve taşıyıcı
hareket mekanizması yer alır.
Masura Sarma Tertibatı: Masurayı düzgün sarmaya yarayan düzenektir.
b. Makine kol
c. Makine boynu
e. Masura Sarma Trtibatı
1.4. Makine Alt Bölüm Elemanları ve Görevleri
Çardak: Masa plakası üzerinde makinenin arkasına takılan ve yukarıdan bobinin
rahat sağılmasına yarayan bölümdür.
Motor: Gelen elektrik enerjisini, harekete çevirir, üzerinde bulunan V kayışı ile dikiş
makinesinin hareket elemanları için gereken yerlere iletir.
Pedal: Motorun V kayışı ile dikiş makinesine hareketi vermek üzere ana plaka altında
ayak ile idare edilen kısımdır. Otomatik makinelerde pedalın gerisine topuk ile basarak
makinenin durması ve iplik kesmesi sağlanabilir.
Dizlik: Baskı ayağının el kullanmadan hareketini sağlayan sağ diz hizasında ana plaka
altında bulunan parçadır.
1.5. Makinenin Çalışma Prensibi
V kayışı yardımı ile motorun hareketi kol miline iletilir. Krank mili, makine
parçalarının (örn. iplik vericinin) aşağı -yukarı hareketini sağlarken, eksantrik mili ile de
parçaların ileri - geri hareketi gerçekleşir.
1.6.Makinede Kullanılan Ayak Çeşitleri
Düz Dikiş Ayağı
Çıma –Gaze Ayağı
Fermuar Ayağı Fermuar Ayağı11
1.7. Yüzey Özelliğine Göre Ayak Seçimi
Yüzey özelliğine göre kumaşın düzgün taşınmasını sağlayacak ayak seçimi
yapılmalıdır. Baskı ayağı sebebiyle havı ezilen, parlayan ve iz yapan kumaşlarda ayak
seçimine dikkat etmek gerekir. Teflon kaplı veya özel plastikten yapılmış baskı ayakları
tercih edilmelidir (Bkz. Şekil 20).
1.8. Makineye Ayak Takma İşlemleri
Makinelerde en çok düz baskı ayağı kullanılır. Baskı ayağı bazen uzun süre kullanım
nedeni ile gevşeyebilir ya da farklı bir çalışma için işleme uygun ayağın makineye takılması
gerekebilir. Bu nedenle makineye baskı ayağı takılması dikimde önemli ve gereklidir.
İşlem Basamakları Öneriler
Ø Tornavida, ayak vidası, makine ayağı ve
DSM’ sinin çalışma ortamında
hazırlayınız.
Ø Dikim işlemine uygun makine ayağı
seçiniz.
Ø Makine başındaki baskı ayağı kolunu
kaldırılarak, baskı milini yukarıda
konumlandırınız.
Ø Açık ise makine şalterini kapatınız.
Ø Makineye takılı olan ayak çıkıncaya
kadar baskı ayağının vidasını gevşetiniz.
Ø Tornavida yardımı ile baskı ayağının
vidasını gevşetiniz.
Ø Makineye takılı ayağı makineden
çıkarınız. Ø Makine iğnesinin elinize batmamasına
dikkat ediniz.
Ø Seçilen ayağı, ayak miline yerleştirerek
baskı ayağının vidasını biraz sıkıştırınız.
Ø Tornavida yardımı ile baskı ayağının
vidasını sıkıştırınız.
Ø Makine başında bulunan baskı ayağı
kolunu indirerek, baskı milini aşağıda
konumlandırınız.
Ø Baskı ayağı vidasını iyice sıkıştırınız.
Ø Makinenin ayak pedalına hafif basarak,
elinizle makine küçük çarkını kendinize
doğru bir tur çeviriniz. Baskı ayağının
makineye takılışını kontrol ediniz.
Ø Makine iğnesinin baskı ayağına çarpıp
çarpmadığını gözlemleyiniz.
1.9. Makine İğnesi Çeşitleri
1.9.1. Makine İğnesi Çeşitleri
Her dikiş makinesinin belirli bir iğne sistemi vardır. Bu sistem bir kod numarası ile
belirtilir. Kod numarası; iğnenin şekli, uzunluğu, dipçik kalınlığı, dipçik uzunluğu, uç
biçimleri, iplik kanalının ve boyunun yapısı ile ilgili bilgileri içerir. Makinelerde kullanılan
iğnelerin uzunlukları ve uçları birbirinden farklıdır.
İğne seçiminde, öncelikle dikilen makine sistemine uygunluk, daha sonra ise dikilecek
ürünün özellikleri dikkate alınır.
Aşağıdaki tabloda kumaşlara uygun iğne uçları gösterilmiştir.
1.9.2. İğnenin Bölümleri ve Görevleri
Dipçik: İğne mili yuvasına geçen kısımdır. İğne miline takıldığı için daha geniş ve
sağlamdır. Ev tipi makinelerde bir kenarı yassı, sanayi tipi makinelerde yuvarlak yapıdadır.
(Bkz. Şekil 21). Dipçiğin düz yapısı iğnenin makineye takılışını kolaylaştırır.
Konik: İğnenin dipçik bölümünden şafta doğru incelen bölümdür (Bkz. Şekil 21).
İğne Şaftı: Dipçik ile iğne gözü arasında kalan kısımdır. Kumaş üzerindeki ipliğin
geçebileceği boşluğun oluşmasını sağlar. Kalınlığı ve formu kumaşta dikiş deliğinin
büyüklüğünü gösterir. Şaft üzerindeki uzun kanal, dikilecek parçaya iğnenin batmasını ve
dikiş oluşumu sırasında ipliğin korunmasını sağlar.Uzun kanal aynı zamanda ipliğin iğneye
takılış yönünü belirler. Kısa kanal ve boyun, dikilecek parçaya iğnenin batmasını ve ilmek
yakalanırken çağanoza yaklaşmayı kolaylaştırır (Bkz. Şekil 21).
Göz ve Uç: İğne gözüne iplik geçirilir. Genellikle gözün boyu şaft kalınlığı kadardır.
İplik geçişi iğneyi takip edeceği için iğne gözü her zaman boyuna doğrudur. Uçlar, malzeme
ve imalat tekniğine bağlı olarak dikimi kolaylaştırmak üzere tasarlanmıştır. Dokuma ve örgü
yüzeylerde malzemenin zarar görmemesi için konik ve yuvarlak gibi farklı uç tipleri
vardır.(Bkz. Şekil 21).
Şekil 21.22. İğnenin Bölümleri
1.9.3. İğne Kalınlık Numaraları
İğne numarası (kalınlığı), iğne gözünün başlangıcındaki şaft kalınlığının çapıdır. Bu
da iğnenin kalınlık numarasını verir. Nm, iğne çapının 1/100mm ile gösterilmesidir.
Örnek: Nm 90, 90/100 mm şaft çapı demektir. Hazır giyimde kullanılan iğne
kalınlıkları Nm 60 ile Nm 180 arasında değişir. Küçük numaralar ince, büyük numaralar ise
kalın kumaşların dikiminde kullanılır. Piyasada 9, 10, 11, 12,→ vb numaralarda bulunur.
1.10. Dikiş Oluşumunda İğnenin Görevleri
Dikiş oluşumu sırasında temel olarak üst iplik, alt ipliğin çevresinde döner. Bu amaçla
alt iplik masuradan çekilir ve kumaş yüzeyinin ortasında düğümlenir.
İğne kumaşa dalarak üst ipliği aşağıya indirir. Yukarıya çıkarken üst ipliğin alt iplikle
düğüm oluşturması için üst ipliğin fazlasını yukarı çeker.
1.11. Yüzey Özelliğine Göre İğne Seçimi
Kumaşın tipi, kalınlığı ve kat adedi iğne seçiminde önemlidir. Çok katlı kumaşlarda
ince iğne, iğne batış sapmasına yol açar, dikiş bozulur, iğne kırılır. Hafif (ince) kumaşlarda
kalın iğne kullanımı kumaşın ipliklerine zarar verir, dikiş büzülmelerine sebep olur.
Dokuma kumaşlar için iğne seçimi
İnce kumaşlar için 60-80 Nm
Orta kalınlıkta kumaşlar için 80-90 Nm
Kalın kumaşlar için 90-120 Nm veya daha kalın
Örme kumaşlar için iğne seçimi
Bayan çamaşırları için 60-80 Nm
Erkek çamaşırları için 65-90 Nm
Örme dış giyim 60-100 Nm16
1.12. Düz Sanayi Makinesine İğne Takma İşlemleri
İşlem Basamakları Öneriler
Ø Makinenin iğne sistemini belirleyerek,
tornavida, makine iğnesi ve DSM’ yi
çalışma ortamında hazırlayınız.
Ø Dikilecek kumaş kalınlığına uygun
makine iğnesi seçiniz.
Ø Makine başındaki baskı ayağı kolunu
indirerek, baskı ayağını aşağıya indiriniz.
Ø Açık ise makine şalterini kapatınız.
Ø İğne miline iğne yerleşinceye kadar iğne
vidasını gevşetiniz.
Ø Tornavida kullanarak iğne vidasını
gevşetiniz.
Ø Uzun oluk sol tarafa bakacak şekilde,
iğne mili yuvasına iğneyi iyice oturtarak
yerleştiriniz.
Ø İğneyi cımbız ile tutarak yerleştiriniz.
Yerleşimde iğne deliğinin dönük
olmamasına dikkat ediniz.
Ø İğne vidasını sıkıştırınız.
Ø İğne vidasını tornavida yardımı ile
sıkıştırınız.
Ø İğne vidasını sıkıştırırken iğne deliğinin
dönmemesine özen gösteriniz.
Ø Makinenin ayak pedalına hafif basarak,
elinizle makine küçük çarkını kendinize
doğru bir tur çeviriniz. Makineye iğne
takılışını kontrol ediniz.
Ø İğnenin sallanıp sallanmadığı kontrol
edilir. İğne cağanoza çarpıyorsa turu
tamamlamadan küçük çarkı geri
çeviriniz. İğne takılışını yeniden
deneyiniz.
UYGULAMA FAALİYETİ17
1.13. İplik Çeşitleri
Üretim yöntemlerine göre iplik çeşitleri:
Ø Kesik Elyaf İplikleri: Hammaddeleri
pamuk veya kesik elyaf polyesterdir.
Belirli boyda kesilmiş elyafların birlikte
eğilip bükülmesiyle üretilirler.
Kesik Elyaf İplik
Ø Sonsuz elyaf iplikler: Sonsuz elyaf
iplikler % 100 yapay elyaftan üretilirler.
Bu iplikle ağır şartlara maruz kalacak
materyallerin dikişinde kullanılırlar.
Sonsuz elyaf iplik
Ø Textürize İplikler: Bu iplikler, sonsuz
elyafa büküm verilerek elde dilirler. Bu
iplikler, kumaşların yüzey ve kenar
kısımlarının örtülmesi ile yumuşaklık
istendiğinde kullanılır.
Textürize İplik
Ø Monoflament İplik: Sentetik elyaf
üretimi sırasında tek bir düze
başlığından üretilen ipliklerdir. Örneğin
misina
Monoflament İplik
Ø Trilobal Polyester: Lif kesitleri üçgen
şeklindedir. Işığı iyi yansıtır, parlak
görünür. Sık yıkanan giysilerde ve
bunların nakışlarında kullanılır
Trilobal Polyester
1.14. Dikiş İpliğinin Özellikleri
Dikiş ipliğinin sadece makineye ve kumaşa uygun olması yeterli değildir. En önemli
faktörlerden biri düzenli ve yeterli bükümdür. Yetersiz bükümde iplik açılır, fazla bükümde
de iplik dolaşacağından dikiş engellenir. İpliğin her yerinde eşit ve dengeli büküm olması
dikişin düzgün olmasında etkendir. Bir diğer konu ipliğin her yerinde tek düze olmasıdır.
Düğüm, hav gibi dikişi engelleyen faktörlerin iplik üzerinde bulunmaması gerekir. İplik,
iğneye ve kumaşa sürtünmeden dolayı ısınır. Gerektiğinde uygulanan düzenli yağlama ile
kayganlık, esneklik kazanır, ipliğin direnci artar. Dikiş ipliklerinin kullanım sırasında
kopmaması için ipliğin belli oranda esnemesi istenir. Özellikle sentetik iplikler pamuk
ipliğine göre daha fazla uzama kabiliyetine sahiptir. Dikiş ipliğinin dikim esnasında ve
giysinin kullanımı sırasında dayanıklı olması ve aşınmaması istenilen özelliklerindendir.
Dikiş ipliği aşınmaya karşı da dirençli olmalıdır.
1.15. Yüzey Özelliğine Göre İplik Seçimi
Kumaşın tipi, kalınlığı ve dikimde kat adedi mutlaka göz önüne alınmalıdır. Aynı
zamanda iğne kalınlığı da iplik seçimini etkilemektedir.
Kalın, yünlü dokuma kumaşlar, ince dokuma kumaşlar, triko, örgü kumaşlarda en çok
tercih edilen ”kaplanmış bükümlü iplikler “ dir. Corespun denilen bu iplikler polyester üzeri
pamuk veya polyester üzeri polyester olarak kaplanabilir. Sadece pamuk ve sadece polyester
iplikler de bu kumaş türlerinde kullanılan dikiş ipliklerindendir.
Kumaş kalınlığına göre iplik seçilerek, iğne-iplik kalınlıkları birbiri ile uyumlu
olmalıdır.
1.16. Makineye Alt İplik Takma İşlemleri
Alt ipliğin hazırlanmasında ipliğin yanı sıra mekik ve masura kullanılır.
Şekil 22.23. Mekik Şekil 23.24. Masura19
Ø Kaliteli bir dikişte, alt ipliğin düzgün
sarılması büyük önem taşır. Günümüzde
düz sanayi dikiş makinelerinde makine
tablasının sağ yanında masuraya iplik
saracak bir tertibat bulunur.
Şekil 24.25. Masuraya İplik Sarma 20
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları Öneriler
Makineye Alt İpliğin Takılması
Ø Mekik, masura, makine ipliği ve DSM’yi
çalışma ortamında hazırlayınız.
Ø Makine başındaki kolu kullanarak,
makine ayağını kaldırınız.
Ø Makineye üst iplik takılı ise iğne
deliğinden makine ipliğini çıkarınız.
Ø Makine şalterini açınız.
Ø Masurayı makine yanındaki sarma
tertibatına, makine ipliğini ise çardağa
yerleştiriniz.
Ø Masura sarma tertibatının öne doğru
pozisyonda olmasına dikkat ediniz.
Ø Masura sarma tertibatından sıra ile ipliği
geçiriniz.
Ø İpliği sıra ile çardak çengelinden, masura
tansiyonundan, tansiyon piminden
geçirerek masuraya kadar çekiniz.
Ø El ile bir miktar ipliği, masuraya
aşağıdan yukarıya doğru sarınız.
Ø İplik ucunu sıkıca tutacak kadar, masura
ipliğini el ile sarınız.
Ø Tertibatı kayışa doğru ittirerek
yerleştiriniz.
Ø Ayak pedalına basarak, masura ipliğini
sarınız. İpliği masura doluncaya ve
makine iplik sarma tertibatını ittirinceye
kadar devam ediniz.
Ø Burada önemli olan masuradaki ipliğin
eşit ve düzgün şekilde sarılmasıdır.
Ø Sarılan masurayı tertibatından çıkararak
ipliği koparınız. Daha sonra iplik ucu
alttan gelecek şekilde mekik içine
yerleştiriniz.
UYGULAMA FAALİYETİ21
Ø İplik ucunu mekik aralığından ve mekik
yaprağının altından geçiriniz.
Ø İplik ucunun mekik aralığına tam
oturmasını sağlayınız.
Ø Sol el ile mekik üzerindeki mekik
mandalını yukarı doğru kaldırarak
tutunuz.
Ø Makine iğnesini üst ölü noktada olacak
şekilde pozisyonlayınız.
Ø Makinenin ayak pedalına hafif basarak,
elinizle makinenin küçük çarkını
kendinize doğru (iğne üst ölü noktaya
gelinceye kadar) çeviriniz.
Ø İplik ucunu dışarıda bırakarak, mekik
yaprağı kendinize bakacak şekilde masa
plakası altındaki çağanoza yerleştiriniz.
Ø Mekiği makineye yerleştirirken ayak
pedalına kesinlikle basmayınız.
Ø Duyulan çıt sesi mekiğin makineye
takıldığını ifade eder. 22
UYGULAMA FAALİYETİ
1.17. Makineye Üst İplik Takma İşlemleri
İşlem Basamakları Öneriler
Makineye Üst İpliğin Takılması
Ø Makine çardağına makine ipliğini
yerleştiriniz. Çardağın üst hizasındaki
iplik çengelinden ipliği geçiriniz.
Ø Makine şalterini kapatınız.
Ø Çardaktan gelen iplik, numara sırası ile
gösterilen yerlerden geçirilmelidir.
Ø Üst ipliğin doğru sıra ile takılmaması
halinde iplik kopması ve dikiş
atlamaları oluşacağını unutmayınız.
Ø Çardaktan gelen ipliği sıra ile iplik klavuz
pimi, iplik tansiyon kancası, üst iplik
gerdirici (iplik tansiyon),
Ø İğne deliğinden ipliği, soldan sağa
doğru geçiriniz.
Ø iplik çengeli, iplik verici (horoz), iğne
mili çengeli ve iğne deliğinden geçiriniz.
Ø Üst ipliği sol elinizle tutunuz. Makinenin
ayak pedalına hafif basarak, sağ elinizle
makinenin el çarkını kendinize doğru bir
tur çeviriniz. Üst ipliği çekerek alt ipliği
yukarı alınız.
Ø Makine başındaki ayak kolunu
kullanarak, makine ayağını indiriniz.
Ø Diz pedalını kullanarak üst ve alt ipliği
makine ayağının arkasına alınız. 24
2. DÜZ SANAYİ DİKİŞ MAKİNESİNDE
DİKİŞ AYARI
2.1. Üst İplik Gerginliğinin Ayarlanması
Üst ipliğin gerginliğini ayarlamak için makine başındaki iplik gerdirici sıkılır veya
gevşetilir. (B) İpliğin birbirine ters bakan tansiyon pulcuklarının (5) arasından geçmiş
olduğuna dikkat edilmelidir.
2.2. Alt İplik Gerginliğinin Ayarlanması
Ø Masuranın düzgün sarımı ve ipliğin
mekikten çıkış yerinin doğruluğu
kontrol edilir.
Ø Sıkı veya gevşek iplik sağılma durumuna
göre mekik üzerindeki vida uygun
tornavida ile sıkılır veya gevşetilerek (EF) ipliğin rahat sağılması sağlanır.
Ø Çeşitli dikiş ayarları aşağıda gösterilmiştir.
Doğru Dikiş Ayarı
Gergin Dikiş Ayarı
Gevşek Dikiş Ayarı (Alt)
Gevşek Dikiş Ayarı(Üst)
2.3. Dikiş Boyunun Ayarlanması
Makine boynu üzerinde dikiş boyu ayarlayıcısı (numaratör) ile istenilen sıklıkta dikiş
boyu ayarlanabilir. Dikiş makineleri markalarına göre değişiklik gösterse de 0 ile 5 arasında
dikiş boyu ayarlaması yapılabilir.
Ø Numaratör üzerindeki rakamlar dikiş
adımının mm ile ifadesidir. Rakam
küçükse dikiş adımı küçük rakam
büyüdükçe dikiş adımları büyük olur.
Örneğin numaratör 2,5 olarak
ayarlanmış ise; 10mm/2,5=4 (1cm’de 4
batış olduğunu ifade eder.)
Ø Dikiş boyunu ayarlamak için, ileri geri
hareket koluna bastırıp, numaratörü
kolayca çevirebilirsiniz..
2.4. Dikiş Bozuklukları ve Düzeltme Yolları
Dikiş Hata Nedenleri Olası Sonuçlar Düzeltme Yolları
Tansiyon ipliğinin sıkı
olması
İplik kopması, dikiş
atlamaları
Tansiyon ayarını iplik
kopmasını giderinceye kadar
(karşı yöne doğru çevirerek)
gevşetiniz
Tansiyon ipliğinin
gevşek olması
İplikler dikilen yüzeyde
gevşek ilmekler oluşturur,
dikişler düzgün sıralanmaz
ve çabuk sökülür
Tansiyon ayar düğmesini
(kendinize doğru çevirerek)
sıkıştırınız.
Alt iplik gerginliğinin
uygun olmaması
Üst dikiş ayarının bozuk olur.
İplik gerginliğini, mekik
yaprak vidasından
ayarlayınız.
İğne ucunun bozuk
olması
Dikiş atlamaları meydana
gelir, dikilen parçalara hasar
verir.
İğneyi değiştiriniz.
İğne deliğinin keskin
olması
İplik kopması İğneyi yenisi ile değiştiriniz.
İğne olukları veya
gözünde pürüzlü
kısımların bulunması
İğne kırılması, dikilen
parçalara hasar görmesi.
İğneyi değiştiriniz. 32
Dikiş Hata Nedenleri Olası Sonuçlar Düzeltme Yolları
Yanlış sistemde iğne
seçimi İğne kırılır
Makine sistemine uygun
iğne seçiniz..
İğne takılışının yanlış
olması
Makine dikiş atlaması yapar
iplik kopması, ya da dikmez
İğneyi makineye doğru
takınız.
İğnenin yuvaya tam
oturmaması
İğne yuvadan çıkar ya da
kırılır
İğneyi yuvaya tam olarak
yerleştirerek makineye
takınız.
İğne milinin eğrilmiş
olması
İğne kırılır, dikiş atlaması
oluşur.
İğne mili düzeltilir.
İğne ucu hasarlı ya da
iğne kumaşa uygun
değilse
Dikilen parçanın hasar
görmesi
Dikiş oluşum elemanlarını
kontrol ediniz.
İpliğin nemli yada çürük
olması
İplik kopması
Yeni ve sağlam dikiş
iplikleri kullanınız.
İplik takılış şeklinin
yanlış olması
Makine dikiş dikmez
İpliği doğru sıra ile
makineye takınız.
Malzeme özelliğine
uygun iğne ve iplik
seçilmemesi
İplik kopar, iğne kırılır
Malzeme kalınlığına uygun
iğne ve iplik seçiniz.
Makinenin yağsız
kalması
Makine sıkışır, kilitlenir.
Makine yağını
tamamlayınız.
Eksantrik grubu
ayarının bozuk olması
Makinenin çalışmaması,
dikiş atlaması, makinenin
ters yönde dikmesi.
Eksantrik grubu ayarını
doğru yaptırınız.
Cağanoz ayarının bozuk
olması
Makinenin dikiş dikmemesi,
dikiş atlaması,
Çağanozun iğne mesafesini,
iğne mili yüksekliği
ayarlarını düzeltiniz.
Masura ters takılmış ya
da yerine oturmamış
olması
Makine dikiş dikmez.
Masurayı mekik içine doğru
olarak yerleştiriniz.
Mekiğin yanlış takılması
İğne kırılır, makine dikiş
dikmez.
Mekiği çağanoza doğru
olarak yerleştiriniz.
Baskı ayağının
basıncının yetersiz
olması
Düzensiz dikişler oluşur
Düzgün olmayan sürme
hareketi
Baskı ayağı basıncını, baskı
ayağı ayar vidasından
ayarlayınız.
Baskı ayağı basıncının
fazla olması
Kumaş katlarının kayması,
hasarlı dikiş yeri
Baskı ayağı basıncını kontrol
ediniz.
Dikiş plakasında ve
çağanozda pürüzlü ve
keskin kısımların
bulunması
İplik kopması, dikilen
parçaların hasar görmesi,
Bozuk yüzeyleri yenileri ile
değiştiriniz.
Transport dişlisi nakil
işlemlerini düzenli
yapmıyorsa
Düzensiz dikişler oluşur,
dikilen parçalar hasar görür,
Transport dişli vidasını
sıkıştırınız. Uygun transport
seçiniz. 33
3. DÜZ SANAYİ DİKİŞ MAKİNESİNİN
KULLANILMASI
3.1. Dikimde Kullanılan İşaretler
Dikime başlamadan önce çıt, delgi gibi dikim sırasında yol gösterecek işaretlerin
kesilen parçalar üzerinde alınmış olması gerekir. Bunun dışında pastal katlarında renk farkını
önlemek ve farklı katları birbiri ile eşlememek için metolama (her pastal katına bedenini ve
kat numarasını belirten bir numara yapıştırma) yapılır. Giysi parçalarını birleştirirken,
etiketler üzerinde numaraların aynı olmasına dikkat edilmelidir.
Çıt İşaretleri: Kalıp üzerindeki kontrol noktalarıdır; örneğin diz, dirsek, kalça vb
hatlar ile kıvrım hatlarını belirlemek için kalıp kenarına alınır. Bu işaretlerin kumaşa da
doğru şekilde aktarılması gerekir. Dikim sırasında çıtların üst üste gelmesine dikkat edilir.
Delgi: Kalıp üzerindeki cep yeri, pens ucu, ilik gibi yerlerin işaretlenmesinde
kullanılır. Kumaş katlarına özel delici aletler yardımı ile işaretlenir. Dikiş işlemi sırasında;
örneğin pens uzunluğu bu işaret sayesinde hatasız olarak uygulanır.
3.2. Parçaları Birleştirirken Dikkat Edilecek Noktalar
Ø Dikişin dikileceği yer ile kenar arasında kalan mesafe, dikiş payıdır. Dikiş payı
mesafesi kumaşın ya da giysinin özelliğine ve dikiş tekniğine göre değişir.
Sanayide dikiş payı 0,7cm ya da 1 cm olarak belirlenmektedir. Gerektiğinde
dikişin bozulmaması için dikiş payı daha fazla olabilir.
Ø Dikiş makinesinin bir dikişi oluştururken her hareketine “dikiş adımı “denir.
Normal bir dikişte 1 cm de 5 dikiş adımı olmalıdır. Bu sayı, dikişin amacına ve
yerine göre değişebilir.
Ø Dikim sırasında iki parçanın birleştirilmesinde çıt işaretleri üst üste gelmelidir.
Çıtlar üst üste gelirken kumaşın deseni, en ve boy ipliklerinin düzgünlüğü
dikkate alınmalıdır.
Ø Dikiş başlangıcında ve sonunda kalite özelliklerine bağlı olarak sağlamlaştırma
yapılmalıdır.
Ø Dikişin bitiminde parça makineden çıkarılırken baskı ayağı dizlikle kaldırılmalı,
iğne kumaştan çıkarılmalı ve iplik, çekilerek kesilmelidir. Dışarıda kalan iplik
miktarı 1 cm’ den fazla olmamalıdır. Otomatik kesicili düz dikiş makinelerinde,
makinecinin ayağının geri hareketi (iğne arkasındaki bıçak harekete geçerek)
ipliği keser.
Ø Kumaş parçalarının kesimden düzgün çıkıp çıkmadığı kontrol edilmelidir.
Kumaşların ters ve yüzleri belirlenerek dikilmelidir. Beden ve kat numaraları
birbirini tutmalıdır.
Ø Dikim sırasında dikişin düzgünlüğü göz ile kontrol edilmelidir. Kalite kontrol
formları dikkate alınmalıdır. (- + toleranslarda hata kabul edilebilir.)
Ø Dikim sırasında iplik kopması olduğunda talimatlar doğrultusunda dikişe devam
edilmelidir. Dikim sonunda dikişin düzgünlüğü kontrol edilmelidir. Kontrol
sırasında;
· Dikiş gerginliğinin uygunluğuna,
· Dikiş atlamalarının olup olmadığına,
· Dikkatten kaçan büzülmeler olup olmadığına,
· Köşe dikişlerinin düzgünlüğüne,
· Simetrik parçalarda dikiş özelliklerinin ve uzunluklarının aynı olmasına
dikkat edilmelidir.
3.3. Düz Sanayi Dikiş Makinesini Kullanma İşlemleri
3.3.1. Makinede İpliksiz Dikim Egzersizleri37
İşlem Basamakları Öneriler
Makinede İpliksiz Dikim Egzersizleri
Ø A4 Ölçüsünde çok sayıda dosya kağıdını
ve 21x30cm boyutlarında 2 adet
(amerikan, patiska vb) deneme parçasını
keserek çalışma ortamında hazırlayınız.
Ø Makine şalterini açınız ve ısınması için
bir süre bekleyiniz
Ø Sandalyenizin size ve makinede
çalışmaya uygunluğunu kontrol ediniz.
Ø Makinede çalışmak için ışığın yeterli
olup olmadığını kontrol ediniz.
Ø Makine iğnesini kontrol ediniz. Ø İğne takılışının doğruluğunu kontrol
ediniz.
Ø Düz dikiş çizgilerinin bulunduğu kağıdı
kesilmiş amerikan parça ile üst üste
yerleştiriniz.
Ø Üzerine düz çizgiler çizilmiş fotokopiler
kullanabilirsiniz. Dikim esnasında
parçalanan kağıt parçalarının makineye
zarar vermemesi için kağıt altına patiska
vb deneme kumaşı koyunuz.
Ø Dizlik yardımı ile baskı ayağını
kaldırarak egzersiz yapacağınız parçayı
yerleştirip baskı ayağını indiriniz.
Ø Pedala basarak dikim işlemine
başlayınız. 1cm diktikten sonra geriye
doğru pekiştirme yaparak dikim işlemine
devam ediniz.
Ø Ayak pedalına kontrollü olarak basınız.
Ø Geriye doğru pekiştirme dikişi yaparken
kağıttan dışarı çıkmayınız.
Ø Ellerinizle kumaşın düzgün ilerlemesini
sağlayınız.
Ø Makineyi durdurmak için durma
noktasına geldiğinizde ayağınızı
pedaldan çekiniz.
Ø Emniyetli bir çalışma için makine
üzerine fazla eğilmeyiniz.
Ø Dikiş hattı sonunda pekiştirme dikişi
yapınız.
Ø Pekiştirme boyu 1cm olmalıdır.
Ø İğneyi el çarkı yardımı ile yukarı
UYGULAMA FAALİYETİ38
çıkarınız.
Ø Dizlik yardımı ile baskı ayağını kaldırıp
egzersiz parçasını makineden çıkarınız.
Ø Kısa dikiş çizgilerinin bulunduğu kağıdı
kesilmiş amerikan parça ile üst üste
yerleştiriniz.
Ø Üzerine kısa çizgiler çizilmiş fotokopiler
kullanabilirsiniz. Dikim esnasında
parçalanan kağıt parçalarının makineye
zarar vermemesi için kağıt altına patiska
vb deneme kumaşı koyunuz.
Ø Makinede düz dikiş egzersizlerini kısa
mesafede yapınız.
Ø Makine hakimiyetini sağlayıncaya kadar
kısa mesafede düz dikiş denemelerini
çok sayıda tekrarlayınız.
Ø Makinede düz dikiş egzersizlerini uzun
mesafede yapınız.
Ø Makine hakimiyetini sağlayıncaya kadar
uzun mesafede düz dikiş denemelerini
çok sayıda tekrarlayınız.
Ø Makinede kısa ve uzun mesafede düz
dikiş denemelerini kontrol ediniz.
Ø Çizgilerden sapmalar çoğunlukta ise
dikiş denemelerini tekrarlayınız.
Ø Boş dosya kağıdı ile kesilmiş amerikan
parçasını üst üste koyarak yerleştiriniz.
Ø Kağıt kenarına paralel (göz kararı)
1cm’den düz makine dikiş denemeleri
yapınız.
Ø Kağıt bitimine kadar dikiş denemeleri
yapınız.
Ø Makinede 1cm’den düz dikiş
denemelerini kontrol ediniz.
Ø Dikiş çizgilerinin paralelliğinde
sapmalar çoğunlukta ise dikiş
denemelerini tekrarlayınız.
Ø Boş dosya kağıdı ile kesilmiş amerikan
parçasını üst üste koyarak yerleştiriniz.
Ø Birbirine paralel (göz kararı) bir makine
ayağı genişliği ölçüsünü koruyarak kağıt
bitimine kadar düz makine dikiş
denemeleri yapınız.
Ø Makinede bir makine ayağından düz
dikiş denemelerini kontrol ediniz.
Ø Dikiş çizgilerinin paralelliğinde
sapmalar çoğunlukta ise dikiş
denemelerini tekrarlayınız.
Ø Üzerine pekiştirme dikiş çizgileri 39
Ø Pekiştirme dikiş çizgilerinin bulunduğu
kağıdı, kesilmiş amerikan parça ile üst
üste yerleştiriniz.
çizilmiş fotokopiler kullanabilirsiniz.
Dikim esnasında parçalanan kağıt
parçalarının makineye zarar vermemesi
için kağıt altına patiska vb deneme
kumaşı koyunuz.
Ø Çizgiler arasında pekiştirme dikişi
denemeleri yapınız.
Ø Makinede pekiştirme dikiş denemelerini
kontrol ediniz.
Ø Çizgilerden sapmalar çoğunlukta ise
dikiş denemelerini tekrarlayınız.
Ø Köşeli dikiş çizgilerinin bulunduğu
kağıdı, kesilmiş amerikan parça ile üst
üste yerleştiriniz.
Üzerine köşeli dikiş çizgileri çizilmiş
fotokopiler kullanabilirsiniz.
Ø Çizgileri takip ederek makinede köşeli
dikiş denemeleri yapınız.
Ø Makinede köşeli dikiş denemelerini
kontrol ediniz.
Ø Çizgilerden sapmalar çoğunlukta ise
dikiş denemelerini tekrarlayınız.
Ø Kavisli dikiş çizgilerinin bulunduğu
kağıdı, kesilmiş amerikan parça ile üst
üste yerleştiriniz.
Ø Üzerine kavisli dikiş çizgileri çizilmiş
fotokopiler kullanabilirsiniz.
Ø Çizgileri takip ederek maki
