Örmecilik temel olarak iki şekilde sınıflandırılır.
Bunlar;
- iğne hareketli,
- iplik hareketli.
Bunlarda kendi aralarında alt gruplara ayrılır:
İğne hareketli
- Tek iplik sistemli düz örme makinesi
- RL
- RR
- LL
- Tek iplik sistemli yuvarlak örme makinesi
- Büyük yuvarlak örme mak.
- RL
- RR
- RR (İNTERLOK)
- LL
- Çorap örme makinesi
- RL
- LL
İplik hareketli
- Tek iplik sistemli (Atkılı)
- Düz örme
- RL
- RR
- Yuvarlak örme
- RL
- Çözgülü iplik sistemli
- Çözgü otomat mak.
- RL
- RR
- LL
- Raşel mak..
- RL
- RR
Yukarıdaki sınıflandırmaya göre genel olarak kullanılan sınıflandırma
şöyledir.
- İplik veriliş durumuna göre
-tek iplikli
-çözgü iplikli
- Makine yapısına göre
-düz örme
-yuvarlak örme
Ancak örmecilikte iğne ve iplik ilişkilerinin gözden uzak tutulmaması gerekir. Zira belirtilen örme usullerinin bazılarında iğne sabit ip hareketli bulunurken, bazılarında da bunun tam tersi yani iplik sabit iğne hareketli olarak örme yapılmaktadır. Bu suretle örmeyi;
- İplik-iğne hareket durumuna göre
-İğne sabit-iplik hareketli
-İğne hareketli-iplik sabit
şeklinde de sınıflandırmak mümkündür. Bunları biraz daha açalım.
1.3.2.1. Tek İplikli (Atkı Yönlü) Örmecilik:
Atkı yönlü veya tek iplikli örme olarak isimlendirilen örme tekniğinde örme ipliği örme iğnelerinin üzerine enine doğru bir hareketle sırayla yatırılır.
İplik yatırımı düz örmede (triko makinelerinde) bir kenardan diğer kenara doğru, yuvarlak örmede ise dairesel şekilde konumlandırılmış iğneler üzerine yine tüp kumaşın enine doğru gerçekleşir. Atkı yönlü örmede iğneler tek tek hareketli olabilir.
Şekil 9: Tek bir ipliğin yatay olarak,
kumaşın bir kenarından diğer kenarına
doğru kumaşın eni boyunca yönlendiği
tek iplikli örmede (atkı yönlü örme)
oluşan temel örgü (RL, Süprem) yüzeyinin
açık ilmek görünüşü.
Atkı yönlü örmecilikte örme ipliği tek tek sırayla makine üzerindeki bütün iğneler üzerinden geçer. Ve bütün iğnelerin hareketi ipliğin hareketi ipliğin ile uyumlu bir şekilde düzenlenerek ilmekler ve örme kumaş oluşturulur.
Şekil 10: Basit bir şematik
gösterimle atkı yönlü örme
oluşumunda iplik sevki ile
iğne-iplik ilişkisi;
A - İplik bobini,
B - İplik kılavuzu,
C – İğneler.
Atkı yönlü örme tekniğinin özellikleri;
Atkı yönlü veya tek iplikli örmeciliğin ayırıcı belirgin özellikleri aşağıda sıralanmıştır.
a) Atkı yönlü örmede ilmekler yan yana meydana getirilir.
b) Atkı yönlü örmede örme kumaş, ilmek sıralarının sırayla örülmesiyle
oluşur.
c) Atkı yönlü örmede örme makinesinin bir kurs yada turundaki tüm
ilmekler tek iplikle oluşur. Burada katlı iplikler tek iplik olarak düşünülmektedir.
d) Atkı yönlü örme tekniğinin en önemli özelliği tek bir iplikle örme kumaşın
elde edilebilmesidir. Atkı yönlü örme makinelerinde üretimi arttırabilmek için birden fazla iplik iğnelere ardışık olarak beslenir.
e) Atkı yönlü örmede örme ipliği örme kumaşın üretildiği yöne, yani başka
bir deyişle kumaşın enine dik açıya yakın bir açıyla beslenir.
1.3.2.1.1. Atkı Yönlü Örme Ürünleri:
Atkı yönlü örme ürünleri üç şekilde olabilir.
a) Triko (düz örme) makinelerinde yarı biçimlendirilmiş veya tam biçimlendi-rilmiş giysi parçaları şeklinde üretilebilir.
b) Triko (düz örme) makinelerinde düz yani açık en kumaş şeklinde üretilebilir (dokuma kumaşlar gibi).
a) Yuvarlak örme makinelerinde tüp (hortum) şeklinde üretilebilir.
1.3.2.1.2. Atkı Yönlü Örme Makineleri:
a) Triko (düz örme ) makineleri; Örücü iğnelerin, yan yana ve doğrusal (düz ) yataklar (raylar ) üzerine yerleştirildiği örme makineleridir.
Triko düz örme makinelerinde, düz iğne yatakları üzerinde hareketli olan kızak ve iplik kılavuzları vardır. Kızak ve iplik kılavuzları iğne yatakları üzerinde makinenin bir kenarından diğerine gidiş geliş hareketi yapar. Kızak, üzerinde kilit (çelik) mekanizmalarını taşır. İplik kılavuzları (mekikler) ise ipliğin örme iğneleri üzerine yatırılmasını sağlar.
İplikler bobinlerden direkt olarak örme iğnelerine negatif iplik iletimi ile beslenir.
b) Yuvarlak örme makineleri; Örme iğnelerin yan yana ve dairesel bir
iğne yatağına dizildiği örme makineleridir.
Yuvarlak örme makinelerinde diğer örücü elemanlarda iğnelere uygun
olarak dairesel konumda yerleştirilmiştir. Sabit duran mekiklerden (iplik kılavuzlarından) iğnelere iplik yatırılır. Yine sabit olan kilitlerin (çeliklerin) örme iğnelerini aşağı yukarı hareket ettirmesiyle dönmekte olan iğneler tarafından örme işlemi gerçekleştirilir.
İplikler bobinlerden örme iğnelerine direkt olarak beslenirler.
-15-
Yuvarlak örme makinelerinde iğne yatağının çapına (pus’a) göre değişen, çeşitli enlerde olabilen tüp (hortum) şeklinde örme kumaşlar üretilir.
Yuvarlak örme makineleri triko (düz örme) makinelerine göre daha hızlı (4 ile 8 misli) olarak üretim yapabilen makinelerdir.
1.3.2.2. Çözgülü Örmecilik:
Leventlere aynı dokuma çözgüsü gibi sarılmış ipliklerin topluca hareket eden iğnelere her iğneye bir iplik olacak şekilde yatırılmasıyla gerçekleştirilen örme tekniğidir.
Çözgülü örmecilik; özellikle naylon, polyester, asetat, viskoz devamlı flament yapılı iplikleri ile bir ölçüde pamuk ve yün ipliklerinin kullanıldığı en hızlı kumaş yapım tekniğidir.
Her iplik bir iğne üzerinde ilmek oluşturur. İğneler üzerinde oluşan ilmeklerin yanlamasına yapılan hareketlerle birbirleriyle bağlantısı sağlanır.
Böylece örme kumaş meydana getirilmiş olur.
Çözgülü örmeler, örme makinesinin üzerine asılan ve üzerinde çok sayıda paralel iplik bulunan çözgü levendinin önce hazırlanmasını gerektirir.
Şekil 11: Çözgülü örmede triko örgü ile oluşturulmuş temel örgü yüzeyinin açık ilmek yapısı.
Şekil 12: Çözgülü örmecilikte örme işleminin şematik olarak gösterimi;
a) Çözgü levendi,
b) Çözgü iplikleri,
c) Kılavuz çubukları,
d) Delikli iğne rayı veya çözgü tarağı,
e) Örme iğneleri,
f) İğne yatağı,
g) Kumaş çekimi,
h) Örme kumaş.
Her iplik birbiri ile açık veya kapalı ilmek şekline göre ve en az iki iğne arasında bağlantılı bir halde geçmeli olarak temas ettiği için çözgülü örmede dokunun sökülmesi mümkün değildir. Bu bağlantı şeklinden ve boyuna iplik verilişinden dolayı çözgülü örme dokularının esneklikleri çok düşük ve boyut stabiliteleri yüksektir. Çözgülü örme yapıları dokuma yapılarına yakın boyut stabilitesine sahip olan yapılar olup, çözgülü örme sisteminde açık yapılı dokular ve renkli dizaynlar daha kolaylıkla elde edilebilmektedir.
1.3.2.2.1. Çözgülü Örmede İlmek Yapısı:
Çözgülü örmede kullanılan ilmekler ayak bağlantı yapılarına ve yüzeyde verdikleri görüntüye göre açık ilmek, kapalı ilmek olmak üzere iki şekilde meydana gelirler.
Şekil 13: Çözgülü örmecilikte ilmek yapıları;
A- Kapalı ilmek; ilmeğin ayak bölmesinde ayakları oluşturan aynı ipliğe ait uçlar birbirinin üzerinden geçer,
B- Açık ilmek; ilmeğin ayak bölgesinde ayakları oluşturan aynı ipliğe ait uçlar birbirinden ayrı olarak bağlantı oluşturur.
Şekil 14: Basit çözgülü örme kumaşa ait ilmek yapısı Çözgülü örgülerde iplikler kumaş boyunca ilmek tempi hareketlerine göre zigzag çizerekilmek oluşturulur.
Şekil 15: Basit çözgülü örme trikot konstrüksiyonu
A- İlmek çubuğunun kapalı ilmek yapısında gösterilişi. Koyu renkli kısım bir ilmek çubuğudur,
B- İlmek sırasının kapalı ilmek yapısında gösterilişi. Koyu renklikısım bir ilmek sırasıdır.
1.3.2.2.2. Çözgülü Örme Makineleri:
Çözgülü örme makineleri, iki grupta incelenir.
a) Trikot (çözgü otomat) çözgülü örme makinesi.
b) Raşel çözgülü örme makinesi.
1.3.2.2.2.1. Trikot Çözgülü Örme Makinesi:
Trikot çözgülü örme makineleri 2 ile 4 veya en fazla 8 kılavuz çözgü rayı ile çalışan özgülü örme makineleridir. Genellikle ilk zamanlarda esnek uçlu iğneler kullanılmakla beraber, bugün artık yalnız sürgülü iğneler kullanılmaktadır. Çünkü sürgülü iğneler daha hızlı çalışmaya olanak tanımaktadır. Trikot çözgülü örme makinelerinde desen değiştirme uzun süren zor bir işlemdir.
1.3.2.2.2.2. Raşel Çözgülü Örme Makineleri:
Raşel çözgülü örme makinelerinde önceleri yalnız kancalı iğneler kullanırken, bugün ise çoğunlukla sürgülü iğneler kullanılmaktadır. 2 ile 64 ve hatta 82 adet kılavuz rayı ile çalışılabilir.
Ayrıca trikot çözgülü örme makineleri 3 veya 2 tempili (ilmek zamanlı) olarak çalışırken, Raşel makinelerinde 1,2,4,6,8 zamanlı olarak ilmek oluşturmak mümkündür.
Desen değiştirme işlemi ise trikot çözgülü örme makinelerine göre daha zordur ve uzun sürer.
Raşel çözgülü örme makineleri trikot çözgülü örme makinelerine göre daha büyük gövdeli olup daha yavaş bir hızla çalışırlar.
Trikot çözgülü örme makinelerinde ise makine gövdesi daha ufak ve portatiftir.
Raşel çözgülü makineleri daha yavaş çalışan, ancak desenlendirme açısından en gelişmiş ve daha çok çeşitlilikle kumaş üreten makinelerdir
tekstilbilgi.com
