Doğal Renkli Pamuktan Elde Edilen Dokuma ve Örme Kumasların Haslık Özelliklerinin Arastırılması
Doğal renkli pamuk, doğada bulunan renkli pamuk tohumlarından veya tohumların genetik olarak değistirilmesiyle elde edilmektedir. Doğal halde beyaz, yesil, kahverengi ve bu renklerin tonlarında bulunmakla beraber diğer renklerin elde edilebilmesi için çalısmalar dünya genelinde devam etmektedir. Doğal renkli pamuklar, renkli life sahip oldukları için kumas üretiminde boyanma ihtiyaçları yoktur. Boyama tekstil üretiminde su, enerji ve atık madde bakımından en pahalı asamadır. Boyama asamasının çıkarılması, maliyeti yarı yarıya azaltabilir ve zehirli boya atıkları ortadan kaldırabilir. Bu çalısma kapsamında doğal devetüyü rengindeki ve beyaz renkteki pamuktan üretilmis dokuma ve örgü ipliklerinin özellikleri incelenmis; ardından bu iplikler dokuma ve örgü kumas haline getirilmistir. Bu kumaslara haslık testleri yapılmıstır. Yapılan haslık testleri doğal renkli pamuklardan üretilen kumasların ısık haslığı dısında kalan tüm haslıklarının beyaz pamuktan üretilen kumasın haslık değerlerine yakın veya daha iyi olduğunu göstermistir. Bu çalımsa sonucunda söz konusu doğal renkli pamuğun eğrilebilirliğinin iyi olduğuna ve dokuma ve örgü kumas haline dönüstürülmesinin haslık açısından anlamlı olduğuna karar verilmistir.
Doğal renkli pamuk doğada bulunan renkli pamuk tohumları ve ayrıca bunların genetik olarak değistirilmesiyle üretilen tohumlardan elde edilmektedir. Doğal halde beyaz, yesil, kahverengi ve bu renklerin tonlarında bulunmakla beraber diğer renklerin elde edilebilmesi için çalısmalar dünya genelinde ve ülkemizde devam etmektedir. Bu kurumlar arasında fiili olarak üretim yapan Nazilli Pamuk Arastırma Enstitüsü’dür. Nazilli DT15 tipi devetüyü rengindeki doğal renkli pamuğun Nazilli Pamuk Arastırma Enstitüsü tarafından 2005 yılında patenti alınmıstır.
Çevre dostu elyaf olarak da anılan doğal renkli pamuk pazarı tüm dünyada hızla büyümeye devam etmektedir. Bu ürünün tercih edilme nedenleri:
Doğal renkli pamuk kullanımı ile ortadan kaldırılan boyama islemleri sırasında kullanılan enerji, su, boya ve yardımcı maddelerin maliyetinin olmaması.
*Boyama islemi sonucu kumasın sahip olduğu ağır metaller, fenoller, kanserojen ve alerjik
boyar maddelerin insan sağlığına olumsuz etkilerinin ortadan kalkması.
*Doğaya bırakılan boyalı atık suların çevredeki canlılar üzerindeki olumsuz etkilerinin
elimine edilmesi.
*Ekolojik dengenin korunması ve su kaynaklarının gereksiz kullanımının engellenmesi.
*Doğal renkli pamuk ile katma değeri yüksek tekstil mamullerinin üretilmesi.
Bu çalısmanın amacı doğal renkli pamuktan elde edilen dokuma ve örgü kumasların haslıklarının saptanmasıyla boyama isleminin çıkarılacağı dokuma ve örgü kumasların üretilmesidir. Bu amaçla doğal devetüyü rengindeki ve aynı tonlarda boyanmıs dokuma ve örgü kumasların haslıkları detaylı bir sekilde
karsılastırılmıstır. Bu konuda yapılan çalısmalar incelendiğinde, doğal renkli pamuktan üretilen dokuma ve örgü kumasların haslıklarının yeterince incelenmediği görülmüstür. Bu arastırmanın tamamlanmasıyla literatürdeki bu bosluğun doldurulmasının yanı sıra doğal renkli pamuğun ticari bir anlam kazanması beklenmektedir. Doğal renkli pamuk ile ilgili yapılan çalısmalardan bazıları söyledir. Feodorov (1941 ve 1943), renkli pamuklarla beyaz renkli yerli standart çesitler arasında karsılastırmalı denemeler yaparak, renkli liflerin özelliklerinin iyilestirilmesi konusunda uygulanacak yöntemleri açıklamıstır[1,2]. Romanov ve Laykov (1944), koyu kahverengi lifli pamuklar ile beyaz lifli standart pamukları lif özellikleri yönünden karsılastırarak bu pamukların ümit vaat edici olduğunu belirtmislerdir. Maksimenko (1958), G. Hirsutum L., G. Barbadense L. ve diğer baska türlerle çesitli melezleme yöntemleri kullanılarak elde ettikleri melez döllerinde devamlı seçme yöntemi ile kahve, yesil ve bunlara yakın renklerde liflere sahip olan bitkiler elde ettiğini bildirmistir[4].Lee (1996), doğal renkli pamuğun dünya çapında birçok renk tonuyla yetistirildiğini ve yetistirilen pamuğun oldukça yumusak olduğunu ve boyama ihtiyacını karsıladığını belirtmistir[5]. Gencer (1998b), G. hirsutum L. ve G. barbadense L. türlerine ait renkli pamuk genotiplerinin (kahverenginin çesitli tonları, yesil ve krem) agronomik, fizyolojik ve teknolojik özellikleri ile bunların melezlerinin performansları üzerinde çalısmıstır[6]. Williams ve Harridge (1996), kahverengi, yesil ve beyaz renkli pamuklarda, seçilen 12 yıkama ve kuru temizleme uygulamaları sonucunda renkte meydana gelen değisiklikler üzerine bir çalısma yapmıslardır. Bütün kumas renklerinde her bir yıkama ve kuru temizleme uygulamalarında önemli farklılıklar bulduklarını belirtmislerdir.Kechagia ve arkadasları (2005), doğal renkli pamuklarda yas islem sonucundaki haslık özelliklerini incelemislerdir. Bu amaçla, doğal kahverengi pamuk ile beyaz upland pamuğuna kostikle (Na2CO3 ve NaOH) ağartma islemleri uygulamıslardır. Ayrıca bu çalısmada ekolojik olması sebebiyle doğal kahverengi pamuğa enzimatik ağartma islemi uygulanmıstır. Her iki yas islem sonucunda doğal kahverengi pamukta renk koyulasması saptanmıstır[8]. Öktem ve arkadasları, (2005) Türkiye’de Ege bölgesinde yetistirilen 6 farklı doğal renkli pamuk tipinin fiziksel özelliklerini ve yıkama, sürtme, ter, ısık ve tükürük haslıklarını incelemislerdir. HVI cihazı ile yaptıkları lif özellikleri incelemesi sonucunda açık kahverengi pamuk tipinin en iyi eğirme performansına sahip olduğunu görmüslerdir. Çalısma sonucunda açık kahverengi pamuk tipinin yıkama haslığı testi sonrasında ve diğer üç tip doğal renkli pamuk tipinde ise ısık haslığı testi sonrasında renk koyulasması saptanmıstır. Diğer yandan tüm renkli pamuk tiplerinin yeterli seviyede renk haslığına sahip oldukları gözlemlenmistir.
MATERYAL
Çalısmada kullanılan ve Sekil 2’de görülen beyaz (Sahin 2000) ve doğal kahverengi (Nazilli DT15) pamuk liflerinin Uster HVI cihazı ile elyaf özellikleri tespit edilmistir.
SONUÇLAR VE TARTISMA
Boyanmıs veya basılmıs tekstil materyali üzerindeki boyarmaddenin, dıs etkenlere karsı gösterdiği dirence renk haslığı denir. Materyalde dıs etkiler sonucu renk kaybı olabilir. Çevre faktörleri ve sürtünme gibi kullanma faktörleri, renklerin değismesine sebep olur. Bu durumda renk solmasından bahsedilir. Renk solması, ya boyarmaddenin elyaf üzerinden uzaklastırılması veya boyarmadde molekülünde meydana gelen yapı değisikliği sonucu renk siddetinin azalmasıdır. Renk haslıklarının bağlı olduğu değiskenlerden temel olanları söyledir:
*Kullanılan boyarmaddenin özelliği,
*Materyale göre boyarmadde seçimi,
*Boyarmadde molekülleri ile elyaf arasındaki bağların çesidi ve sayısı.
Dolayısıyla bu çalısmada esas olan kumas üretildikten sonra boyamanın yapılması ve genetik olarak renkli üretilmis bir pamuktan kumas eldesi sonrasında kumasta medyana gelen haslık özelliklerinin kıyaslanmasıdır.
Bu çalısmada kullanılan doğal renkli pamuk tipi, yine bu çalısmada kullanılan beyaz pamuk tipinden daha düsük kalite değerlerine sahip olmasına rağmen, Türkiye’de çoğunlukla kullanılan beyaz pamuk tipleri ile aynı kalite sınıfında yer almaktadır. Genel kabullerin aksine, doğal renkli pamuk ipliğinin sahip olduğu kalite değerleri mukavemet özelliğinin haricinde beyaz pamuk ipliğinin özellikleri ile benzer ya da beyaz pamuk ipliğinden daha iyi olarak saptanmıstır. Bir diğer dikkat çekici sonuç ise büküm katsayısı değerinin 3,7’den 4,2’ye çıkarılmasının doğal renkli pamuk ipliğinin mukavemet değerinin %6’lık artısına sebep olurken, beyaz pamuk ipliğinin mukavemet değerinin %12’lik artısına sebep olmasıdır.
Bu çalısma kapsamında üretilen doğal renkli örgü kumas numunelerini haslık açısından değerlendirilmis yıkama, sürtme, ter, kuru temizleme ve tükürük haslıkları testlerine tabi tutulmuslardır. Bu testlerin sonucunda kumasların akma ve lekeleme sonuçları iyidir. Yalnızca yıkama ve ter haslıkları testleri sonrasında renklerde koyulasma meydana gelmistir ki bu koyulasma renk değismesi boyutunda değildir.
Bu çalısmada üretilen doğal renkli dokuma kumas numunelerinin haslık değerleri incelendiğinde, boyalı dokuma kumas numunelerinin haslık değerleriyle karsılastırıldığında ısık haslığı dısında oldukça yakın değerlere sahip oldukları görülür. Isık haslığı değerlerinin iyilestirilmesi amacıyla yas islem uygulamaları arastırılmaları yapılabilir. Yıkama haslığı açısından renk solmasının aksine koyulasma gösteren doğal renkli dokuma kumas numuneleri için bu koyulasma değerinin kullanıcı açısından bir hosnutsuzluk yaratmayacağı düsünülmektedir.
Sonuç olarak, doğal renkli pamuk iplik, örgü kumas ve dokuma kumas üretimi asamalarında tekstil isletmesine herhangi bir ilave sorun getirmemektedir. Üretim asamasında çalısmaların arttırılmasıyla süphesiz ürün kalite değerleri dahi arttırılabilecektir. Diğer yandan dokuma ve örgü kumas numunelerine uygulanan haslık testlerinin sonuçları göstermistir ki üretilen bu renkteki ürünler için boyama isleminin çıkarılması olasıdır. Bu durumda bu sekilde üretilen kumasın daha ucuza ve daha kolay bir biçimde mal edildiği açıktır. Dolayısıyla üretilen doğal renkli pamuğun katma değeri yüksek ürün üretiminde kullanılmaya uygun olduğu sonucuna ulasılmaktadır.
teknolojikarastirmalar.com
